Nederland staat voor een ingewikkelde opgave. In een dichtbevolkt land is het nodig een balans te vinden tussen landbouw, natuur, industrie en burgers. Daar zal niemand het mee oneens zijn. Het zal u echter niet ontgaan zijn dat er momenteel prangende kwesties bestaan omtrent stikstof. Kabinet en provincies zitten niet op één lijn. VNO NCW alsmede MKB Nederland geven aan dat wanneer er niet binnen enkele weken een oplossing voor het probleem komt Nederland in 2020 een grote crisis tegemoet gaat. Om dit te voorkomen dient er een deltaplan te worden opgesteld met als uitgangspunten:

• Langetermijnvisie op natuurherstel en stikstofdaling;
• Ruimte creëren voor ontwikkelingen om überhaupt doelstellingen klimaatakkoord te kunnen halen;
• Afstemming met EU over langetermijn deltaplan welke juist de habitatrichtlijn haalbaar maakt

Uitspraak ABRvS Stikstof

De commotie omtrent stikstof is ontstaan door de uitspraak van de Raad van State van 29 mei 2019. Deze uitspraak stelt dat de PAS in strijd is met onder meer artikel 6 van de Habitatrichtlijn, hetgeen juridisch een juiste analyse is. Dit artikel stelt – kortgezegd – dat de biodiversiteit niet mag verslechteren. De besluitvormers hebben destijds nooit de verstrekkende gevolgen bedoeld welke de jurisprudentie er aan geeft.

De Raad van State geeft aan dat zogenaamde interne en externe saldering is toegestaan, hetgeen direct ruimte kan bieden aan ontwikkelingen. Tot slot stelt de Raad van State dat het rekenprogramma niet volledig onbruikbaar is maar slechts in bepaalde gevallen niet nauwkeurig genoeg. Dit gebrek zou inmiddels verholpen zijn. Op grond van de uitspraak van de Raad van State bestaat er geen aanleiding om vergunningverlening voor projecten op basis van saldering langer stil te leggen of aanvullend zwaarder beleid voor saldering te vormen. Dit is enkel gebaseerd op een politieke keuze om versneld iets aan het stikstofprobleem te doen. Het stilleggen van een hoop bouwprojecten is niet overal nodig. De vergunningverlening kan in een hoop gebieden weer van start gaan. Wel zijn er een aantal probleemgebieden. Er is politieke inzet en actie nodig (rechte rug) om de boel weer vlot te trekken.

Commissie Remkes

Het adviescollege stikstofproblematiek onder leiding van de heer Remkes heeft enkele voorstellen gedaan om het stikstofprobleem af te doen nemen en zouden op termijn kunnen werken maar het probleem voor de komende periode is niet zozeer de afname van de stikstofuitstoot, maar juist de grove overschrijding van de waarden waardoor er geen ontwikkelingsruimte is.

De berekende afname door de beoogde maatregelen kan op korte termijn in veel gebieden niet leiden tot een daling van depositie onder de zogenaamde kritische depositiewaarden omdat de norm daartoe al te ver overschreden is. Dit betekent dat het ca. 30 jaar zal duren voordat dit effect heeft. Om de ontwikkeling – en dus ook duurzame ontwikkeling – niet tot stilstand te laten komen zal een overbruggingsperiode nodig zijn waarin alsnog ruimte kan worden uitgegeven. Europeesrechtelijk zal deze overbrugging door de EU moeten worden goedgekeurd onder de motivatie dat dit de doelstellingen van de habitatrichtlijn juist onderschrijft. Zo kan worden aangesloten op de autonome daling welke al 30 jaar bezig is. Het Planbureau voor de leefomgeving (Pbl) heeft in een rapport¹⁾ onderbouwd dat sinds 1980 de stikstofdepositie met een derde is gedaald en verzurende depositie met de helft. Er is dus de laatste 40 jaar sprake van een zeer substantiële daling van de negatieve effecten van stikstof. Wanneer de doelstellingen uit het klimaatakkoord gehaald worden zal dit betekenen dat daardoor ook allerlei stikstof emitterende bronnen zullen afnemen of verdwijnen waardoor deze autonome daling exponentieel zal versterken.

Gelet op deze samenloop is het het opstellen van een deltaplan voor de lange termijn een realistische oplossing welke aansluit op deze feiten, juridisch wordt vastgelegd door de Europese Unie en de ontwikkeling stimuleert.

De oplossing voor het stikstofprobleem

Een lange termijn aanpak met oog voor stikstofreductie én het creëren van ontwikkelingsruimte is de oplossing voor het probleem. Dit kan middels een DeltaPlan. Door te blijven ontwikkelen kan deze beoogde daling juist sneller plaats vinden. Nederland wil juist ontwikkelen, stikstof reduceren en de doelstellingen van het klimaatakkoord halen.

Om duurzame woningen te kunnen bouwen moeten vergunningen verleend kunnen worden. Om agrarische bedrijven een duurzaam toekomstperspectief te bieden moet er op basis van een verleende vergunning geïnvesteerd kunnen worden. Op basis van gezonde overheidsfinanciën moet geïnvesteerd worden in natuur maar er is vooral tijd nodig omdat de beoogde ontwikkeling van Nederland gepaard gaat met een autonome daling van stikstofdepositie en de door Remkes voorgestelde maatregelen pas effect sorteren over een periode van 30 jaar. Tijd om te mogen ontwikkelen en tijd om te kunnen investeren in natuur met geld uit de maatschappij. Om deze tijd te kunnen benutten moet een deltaplan worden voorgelegd aan de Europese Commissie. Gelet op bovenstaand is het belangrijk dat het deltaplan onder andere de volgende elementen bevat:

• Het respecteren van de salderingsvereisten zoals de Raad van State stelt (geen afroming);
• Het invoeren van een realistische drempelwaarde is niet schadelijk voor de natuur; zorgt juist voor het mogelijk maken van duurzame initiatieven;
• Het tijdelijk verhogen van de stikstofdepositie op een individueel project zolang dit gepaard gaat met substantiële duurzame oplossingen, zoals wkk-installaties en luchtwassers;
• Het invoeren van een natuurherstelfonds waaruit de volgende maatregelen kunnen worden genomen:
  • Middels landinrichtingsprojecten bufferzones rondom Natura 2000 gebieden aanleggen;
  • Actief verwerven voor natuur binnen de begrenzing van Natura 2000 gebieden;
  • Financieren van extra bronmaatregelen en beheermaatregelen.
• Het invoeren van landelijk standaardkaders waarbij de decentralisatie van het natuurbeleid wordt gerespecteerd ten aanzien van het oplossen van knelgeval gebieden;
• Agrariërs veel ruimere stoppersmogelijkheden bieden zoals een ruimhartig herbestemmingsbeleid en betere fiscale faciliteiten.

Dit deltaplan is vooral realistisch wanneer de tijdsspanne dat ook is om zo de uiteindelijke basisdoelstellingen uit de Habitatrichtlijn daadwerkelijk te halen. Het deltaplan ontwikkelen in nauwe afstemming met de EU is de enige mogelijkheid om juridisch tot een oplossing te komen. Een dergelijk voorstel moet worden voorgelegd aan de Europese Commissie. Om een Nederlandse crisis te voorkomen dient dit op zeer korte termijn te worden verankerd in nationale wetgeving gelijkend op het model ‘crisis- en herstelwet’.

Ten aanzien van de stikstofproblematiek geldt dat verregaande keuzes op korte termijn gemaakt moeten worden. Het opstellen van een deltaplan voor de lange termijn creëert ontwikkelruimte welke bijdraagt aan het terugdringen van de stikstofuitstoot en kan een nieuwe economische crisis mogelijk voorkomen. Daarbij zijn niet alleen de betrokken sectoren gebaat maar zeker ook de zo gewenste en beoogde duurzaamheidskeuzes. Niet alles kan, maar er moet nog heel veel.